Mikrobiyoloji - sterilizasyon ve dezenfeksiyon

mikrobiyoloji H314 0 Yorumlar

Sterilizasyon

Sterilizasyon, bir maddenin üzerinde veya içinde bulunan tüm mikroorganizmaların (bakteri, virüs, mantar, sporlar vb.) vejetatif ve spor formlarının tamamen yok edilmesi işlemidir. Bu işlem sonucunda, sterilize edilen materyal üzerinde hiçbir canlı mikroorganizma kalmaz ve steril (mikropsuz) hale gelir.

Sterilizasyon, özellikle sağlık sektöründe, laboratuvarlarda, gıda endüstrisinde ve bazı endüstriyel uygulamalarda büyük önem taşır. Çünkü sterilizasyon, enfeksiyon riskini ortadan kaldırır ve ürünlerin güvenliğini sağlar.

Sterilizasyon yöntemleri, kullanılan malzemenin özelliklerine ve mikroorganizmaların direncine göre farklılık gösterir. En yaygın sterilizasyon yöntemleri şunlardır:

Isıl Sterilizasyon: Yüksek sıcaklık kullanılarak mikroorganizmaların protein yapılarını bozarak öldürülmesi esasına dayanır. Kuru ısı (fırınlama) ve nemli ısı (otoklav) olmak üzere ikiye ayrılır.
Kimyasal Sterilizasyon: Etilen oksit, hidrojen peroksit, glutaradehit gibi kimyasal maddeler kullanılarak mikroorganizmaların öldürülmesi esasına dayanır.
Radyasyon Sterilizasyonu: Gama ışınları veya elektron demeti gibi iyonize radyasyon kullanılarak mikroorganizmaların DNA yapılarını bozarak öldürülmesi esasına dayanır.
Filtrasyon Sterilizasyonu: Gözenekli filtreler kullanılarak mikroorganizmaların fiziksel olarak ortamdan uzaklaştırılması esasına dayanır.

Sterilizasyonun amacı, tamamen steril bir ortam oluşturmaktır. Bu nedenle, sterilizasyon işlemi, kullanılan yöntemin etkinliğini doğrulamak için sıkı kontrollere tabi tutulur. Sterilizasyonun başarısı, kullanılan yöntemin doğru uygulanmasına, sterilizasyon süresine ve sterilizasyon koşullarına bağlıdır.

Diğer Yöntemler:

Dondurma, kurutma ve ultrasonik teknikler gibi yöntemler, mikroorganizmaları öldürmek veya çoğalmalarını engellemek için farklı mekanizmalar kullanır.

Dondurma: Düşük sıcaklıklar, mikroorganizmaların metabolizmasını yavaşlatır ve çoğalmalarını engeller. Ancak bazı mikroorganizmalar dondurulduktan sonra bile canlı kalabilir.
Kurutma: Suyun uzaklaştırılması, mikroorganizmaların yaşaması için gerekli olan ortamı ortadan kaldırır. Ancak spor oluşturan bazı bakteriler kurutmaya dirençli olabilir.
Ultrasonik Teknikler: Yüksek frekanslı ses dalgaları, mikroorganizmaların hücre zarlarını parçalayarak onları öldürebilir. Ancak bu yöntemin etkinliği, mikroorganizma türüne ve uygulama koşullarına bağlı olarak değişebilir.

Mikroorganizmaların Ölüm Mekanizması:

Mikroorganizmalar, hayati enzimlerinin ve proteinlerinin ısı, kimyasal maddeler veya radyasyon gibi etkenlerle inaktive (etkisiz hale getirilmesi) veya immobilize (hareketsiz hale getirilmesi) olması sonucu ölürler. Bu durum, metabolik faaliyetlerinin durmasına ve dolayısıyla gelişme ve çoğalma yeteneklerini kaybetmelerine yol açar.

1-Isı ile Sterilizasyon

Isı ile sterilizasyon, mikroorganizmaların proteinlerini koagüle ederek (pıhtılaştırarak) onları etkisiz hale getirme veya öldürme prensibine dayanır. Bu yöntem, farklı şekillerde uygulanabilir:

A) Nemli Isı ile Sterilizasyon:

Basınçlı Buharla (Otoklav): Yüksek sıcaklık (121°C) ve basınç (1 atmosfer) altında doymuş su buharı kullanılarak yapılan sterilizasyon yöntemidir. En etkili ve yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. Cerrahi aletler, laboratuvar malzemeleri ve bazı ilaçların sterilizasyonunda kullanılır.
Basınçsız Buharla (Kaynatma): 100°C'de kaynar su kullanılarak yapılan sterilizasyondur. Sporlu bakterilere karşı etkili değildir, bu nedenle tam bir sterilizasyon sağlamaz. Evlerde mutfak eşyalarının dezenfeksiyonunda kullanılabilir.

Otoklav ile Sterilizasyon

Otoklav, basınçlı doymuş su buharı kullanarak mikroorganizmaları öldüren ve sterilizasyon sağlayan bir cihazdır. Özellikle tıbbi ve laboratuvar ortamlarında yaygın olarak kullanılır.

Otoklav Sterilizasyonunun Temel Parametreleri:

Sıcaklık: Genellikle 121°C'de gerçekleştirilir. Bu sıcaklık, mikroorganizmaların protein yapılarını bozarak onları öldürmek için yeterlidir.
Basınç: 1.5 atmosfer basınç altında uygulanır. Basınç, suyun kaynama noktasını yükselterek daha yüksek sıcaklıklara ulaşılmasını sağlar ve buharın malzemelere daha iyi nüfuz etmesine yardımcı olur.
Süre: 15 dakika boyunca buharla temas, sterilizasyon için yeterlidir. Bu süre, tüm mikroorganizmaların ve sporlarının öldürülmesini sağlar.

Basınçlı Su Buharı ile Sterilizasyon: Otoklav Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Otoklavlar, basınçlı doymuş su buharı kullanarak etkili bir sterilizasyon sağlayan cihazlardır. Ancak, doğru kullanılmadığında sterilizasyon başarısız olabilir ve istenmeyen sonuçlara yol açabilir.

Yaygın Hatalar ve Çözümleri:

Aşırı Doldurma: Otoklavlar, içerideki havanın kolayca çıkabileceği şekilde yerleştirilmelidir. Tüplerin boş konserve kutularına yerleştirilmesi gibi hatalı uygulamalar, hava paketlerinin oluşmasına ve sterilizasyonun tam olarak gerçekleşmemesine neden olabilir. Bunun yerine, delikli tel sepetler veya delikli konserve kutuları kullanılmalıdır.
Yetersiz Süre: Sterilize edilecek malzemenin hacmi, gereken sterilizasyon süresini etkiler. Çoğu mikrobiyoloji kaynağı, 121°C'de 15 dakika olarak standart bir süre önerse de, büyük hacimli malzemeler için bu süre yetersiz kalabilir. Malzemenin hacmine göre sterilizasyon süresi uzatılmalıdır.

Otoklav Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar:

Doğru Paketleme: Sterilize edilecek malzemeler, buharın içeri nüfuz edebilmesi için uygun malzemelerle (örn. otoklav kağıdı, özel poşetler) paketlenmelidir.
Hava Tahliyesi: Otoklavın içindeki hava, sterilizasyon öncesinde tamamen tahliye edilmelidir. Aksi takdirde, hava cepleri oluşabilir ve sterilizasyonun etkinliği azalabilir.
Su Kalitesi: Otoklavda kullanılan suyun kalitesi, cihazın ömrünü ve sterilizasyonun başarısını etkiler. Distile veya deiyonize su kullanılması önerilir.
Bakım ve Kontrol: Otoklavın düzenli bakımı yapılmalı ve performansı biyolojik indikatörler kullanılarak kontrol edilmelidir.

Otoklavlanabilir Malzemeler:

Otoklav, ısıya ve basınca dayanıklı malzemelerin sterilizasyonunda kullanılır. Bunlar arasında cerrahi aletler, laboratuvar cam malzemeleri, bazı plastikler ve besiyerleri bulunur.

Basınçsız Buhar ile Sterilizasyon:

Basınçsız buhar (kaynatma) ile sterilizasyon, 100°C'de gerçekleştirilir ve yarım saatlik bir süre gerektirir. Ancak bu yöntem sporlu bakterilere karşı etkili değildir ve tam bir sterilizasyon sağlamaz. Daha çok dezenfeksiyon amacıyla kullanılır ve bu durumda 5-10 dakikalık bir süre yeterlidir.

Mikroorganizmaların Isıya Direnci:

Vejetatif bakteri hücreleri genellikle 75-80°C'da ölürken, Bacillus ve Clostridium gibi cinslere ait sporlar 100°C'nin üzerindeki sıcaklıklarda ölürler. Bu nedenle, sporlu bakterilerin yok edilmesi için otoklav gibi yüksek sıcaklık ve basınçta çalışan sterilizasyon yöntemleri gereklidir.

Otoklav Basınç Birimleri:

Otoklav sıcaklığı °C veya °F olarak, basınç ise kg/cm² veya psi (pound per square inch) olarak gösterilir. Manometrede okunan değer, normal atmosfer basıncının üzerindeki fazlalığı gösterir. Mutlak (absolüt) basınç değerini bulmak için bu değere normal atmosfer basıncı (1 kg/cm² = 14.7 psi) eklenir.

B) Sıcak Su ile Sterilizasyon:

Kaynatma: Basınçsız buharla sterilizasyona benzer şekilde, 100°C'de kaynar su kullanılarak yapılan sterilizasyondur. Sporlu bakterilere karşı etkili değildir.
Tindalizasyon: Sıvıları art arda birkaç gün boyunca belirli sürelerle kaynatıp soğutma işlemidir. Sporlu bakterilerin vejetatif formlarını öldürerek daha etkili bir sterilizasyon sağlar.

C) Yakma - Yalazlama:

Yakma: Alevde doğrudan yakma işlemidir. Metal aletlerin ve bazı laboratuvar malzemelerinin sterilizasyonunda kullanılır.
Yalazlama: Alevde hızlıca geçirilerek yapılan sterilizasyondur. Genellikle aşılama öze'lerinin sterilizasyonunda tercih edilir.

Isı ile Sterilizasyonda Etkili Faktörler:

Isı Derecesi: Yüksek sıcaklıklar, mikroorganizmaların daha hızlı ve etkili bir şekilde öldürülmesini sağlar.
Isının Etki Zamanı: Yeterli süre boyunca ısıya maruz kalma, tüm mikroorganizmaların ölmesini sağlar.
Ortamdaki Nem Derecesi: Nemli ortam, ısının mikroorganizmalara daha iyi nüfuz etmesini sağlayarak sterilizasyon etkinliğini artırır.
Mikroorganizmaların İçerisindeki Su Miktarı: Mikroorganizmaların içindeki su, ısının hücre içine iletilmesine yardımcı olur ve proteinlerin koagülasyonunu kolaylaştırır.
pH: Mikroorganizmaların asidik veya alkali ortamlarda daha hassas olması, ısı ile sterilizasyonun etkinliğini artırır.
Osmotik Basınç: Yüksek osmotik basınç, mikroorganizmaların hücre zarına zarar vererek onları daha duyarlı hale getirir.

Sonuç:

Isı ile sterilizasyon, mikroorganizmaları yok etmek için etkili bir yöntemdir. Ancak, sterilizasyonun başarısı, kullanılan yöntemin doğru uygulanmasına ve etkili faktörlerin dikkate alınmasına bağlıdır.

Tindalizasyon: Isıya Duyarlı Maddelerin Sterilizasyonu

Tindalizasyon, ısıya duyarlı maddelerin sterilizasyonu için kullanılan özel bir yöntemdir. Yüksek sıcaklıklarda bozulabilecek şeker, protein gibi bileşenler içeren bazı çözeltiler veya besiyerleri için ideal bir seçenektir.

Tindalizasyonun Uygulandığı Durumlar:

Süt ve Şeker İçeren Besiyerleri: Bu tür besiyerleri 121°C'de otoklavlanırsa yapıları bozulabilir. Bu nedenle tindalizasyon yöntemi, bu tür besiyerlerinin sterilizasyonunda tercih edilir.
Isıya Duyarlı Kimyasal Çözeltiler: Aşı, serum gibi ısıya duyarlı maddeler de tindalizasyon ile sterilize edilebilir.

Tindalizasyon İşlemi:

İlk Isıtma: Besiyeri veya çözelti, 100°C'de 30 dakika boyunca ısıtılır. Bu adımda, vejetatif bakteriler (aktif olarak büyüyen ve çoğalan hücreler) öldürülür. Ancak sporlar (bakterilerin dirençli yapısı) bu sıcaklığa dayanabilir.
İnkübasyon: Isıtılan materyal, 37°C gibi uygun bir sıcaklıkta 24 saat bekletilir. Bu süre zarfında, canlı kalan sporlar uygun koşullarda çimlenerek vejetatif forma geçer.
İkinci ve Üçüncü Isıtma: İnkübasyon süresinden sonra materyal tekrar 100°C'de 30 dakika ısıtılır. Bu işlem, yeni oluşan vejetatif bakterileri öldürür. İşlem, toplamda 3 kez tekrarlanır (3 gün boyunca) ve her ısıtma işlemi arasında 24 saatlik inkübasyon süresi verilir.

Alternatif Uygulama:

Tindalizasyon işlemi, 12 saatlik aralıklarla da uygulanabilir. Bu durumda, materyal 100°C'de 30 dakika ısıtıldıktan sonra 12 saat bekletilir ve bu işlem 3 kez tekrarlanır.

Sonuç:

Tindalizasyon, ısıya duyarlı maddelerin sterilizasyonunda etkili bir yöntemdir. Ancak, sporların çimlenmesi ve vejetatif forma geçmesi için zaman gerektiren bir işlem olduğu için, acil sterilizasyon gerektiren durumlarda uygun değildir. Tindalizasyon, özellikle mikrobiyoloji laboratuvarlarında ve bazı farmasötik uygulamalarda kullanılır.

Radyasyon ile Sterilizasyon

Radyasyon ile sterilizasyon, mikroorganizmaları öldürmek veya inaktive etmek için radyasyon enerjisinin kullanılmasıdır. Bu yöntem, tıp, gıda ve endüstri alanlarında yaygın olarak kullanılmaktadır.

Radyasyon Çeşitleri

Radyasyon ile sterilizasyonda kullanılan başlıca radyasyon türleri şunlardır:
Gama radyasyonu: Kobalt-60 veya Sezyum-137 gibi radyoaktif izotoplardan yayılan yüksek enerjili elektromanyetik radyasyon.
Elektron ışını: Yüksek enerjili elektron demetleri.
X-ışınları: Yüksek enerjili elektromanyetik radyasyon.

Sterilizasyon Süreci

Radyasyon ile sterilizasyon süreci şu adımlardan oluşur:
Ürünün radyasyon kaynağına yerleştirilmesi
Ürünün belirli bir süre radyasyona maruz bırakılması
Radyasyon dozunun ölçülmesi ve kontrol edilmesi
Sterilize edilmiş ürünün paketlenmesi ve dağıtılması

Avantajları

Radyasyon ile sterilizasyonun başlıca avantajları şunlardır:
Kimyasal artık bırakmaz, çevre dostu bir yöntemdir.
Oda sıcaklığında gerçekleştirilir, ürünlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini bozmaz.
Tek seferde büyük miktarlarda ürün sterilize edilebilir.
Paketlenmiş ürünlerin sterilizasyonuna olanak sağlar.

Filtrasyon Sterilizasyonu

Filtrasyon sterilizasyonu, mikroorganizmaları fiziksel olarak uzaklaştırmak için kullanılan bir sterilizasyon yöntemidir. Bu yöntemde, ürün veya çözelti bir filtreden geçirilerek mikroorganizmalar tutulur ve steril bir ürün elde edilir.

Filtrasyon Sterilizasyonunun Avantajları

Kimyasal artık bırakmaz, ürünün kimyasal özelliklerini bozmaz.
Düşük sıcaklıklarda uygulanabilir, ısıya duyarlı ürünlerin sterilizasyonuna olanak sağlar.
Hızlı ve sürekli bir işlemdir.
Ürünün sterilizasyonu sırasında paketlenmesine gerek yoktur.

Filtrasyon Sterilizasyonu Yöntemleri

Filtrasyon sterilizasyonunda kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:
Membran filtrasyon: Mikroorganizmaları tutmak için gözenek boyutu 0,22 μm veya daha küçük olan membran filtreler kullanılır. Sıvı ürünler ve gaz akışları için uygulanabilir.
Keramik filtrasyon: Gözenek boyutu 0,1-0,5 μm arasında değişen seramik filtrelerle mikroorganizmaların tutulması esasına dayanır. Sıvı ürünler için kullanılır.
Diatomit filtrasyon: Diatom topraklarından elde edilen filtre yardağları kullanılır. Gözenek boyutu 0,2-0,5 μm arasında değişir. Sıvı ürünler için uygulanır.

Filtrasyon Sterilizasyonunun Sınırlamaları

Filtre tıkanması nedeniyle verimlilikte azalma olabilir.
Filtre malzemesinin bozulması sonucu mikroorganizma geçişleri meydana gelebilir.
Filtre edilecek ürünün viskozitesi ve partikül yükü filtrasyon verimliliğini etkiler.

Sonuç olarak, filtrasyon sterilizasyonu kimyasal artık bırakmadan, düşük sıcaklıklarda uygulanabilen, hızlı ve sürekli bir sterilizasyon yöntemidir. Ancak filtre tıkanması ve mikroorganizma geçişleri gibi sınırlamaları da bulunmaktadır.

Dezenfeksiyon

Dezenfeksiyon, bir nesne veya yüzeydeki patojen (hastalık yapıcı) mikroorganizmaların sayısını azaltmayı veya zararsız hale getirmeyi amaçlayan bir işlemdir. Bu işlem, genellikle kimyasal maddeler (dezenfektanlar) veya fiziksel yöntemler (ısı, UV ışığı gibi) kullanılarak gerçekleştirilir.

Dezenfeksiyonun Amacı:

Enfeksiyon riskini azaltmak: Dezenfeksiyon, hastalık yapıcı mikroorganizmaların sayısını azaltarak enfeksiyon bulaşma riskini minimize eder.

Sağlığı korumak: Özellikle hastaneler, okullar, toplu taşıma araçları gibi yerlerde dezenfeksiyon, toplum sağlığını korumak için önemlidir.

Hijyen sağlamak: Evlerde, iş yerlerinde ve diğer yaşam alanlarında dezenfeksiyon, temiz ve hijyenik bir ortam sağlar.

Dezenfeksiyon Yöntemleri:

Kimyasal Dezenfeksiyon: Alkol, klor, hidrojen peroksit, fenol gibi kimyasal dezenfektanlar, mikroorganizmaların proteinlerini denatüre ederek veya hücre zarlarını bozarak öldürürler.
Fiziksel Dezenfeksiyon: Isı (kaynatma, buhar), UV ışığı, ozon gibi fiziksel yöntemler, mikroorganizmaların yapısını bozarak veya DNA'larını hasara uğratarak öldürürler.

Dezenfektanlarda Aranan Özellikler

Dezenfektanlar, mikroorganizmaların sayısını azaltarak veya zararsız hale getirerek enfeksiyon riskini minimize etmeyi amaçlayan kimyasal maddelerdir. Etkili ve güvenli bir dezenfeksiyon için, kullanılan maddelerin belirli özelliklere sahip olması beklenir. İdeal bir dezenfektan şu özelliklere sahip olmalıdır:

Ucuz ve Etkili Olmalı: Dezenfektanın maliyeti, yaygın kullanımını ve erişilebilirliğini etkileyen önemli bir faktördür. Aynı zamanda, mikroorganizmalara karşı geniş bir spektrumda etkili olmalıdır.
Suda Erimeli ve İyi Islatıcı Olmalı: Dezenfektanın suda kolayca çözünmesi ve uygulandığı yüzeye iyi yayılması, etkinliğini artırır. Bu sayede, dezenfektan mikroorganizmalarla daha iyi temas eder ve etkisini daha geniş bir alana yayabilir.
Kısa Sürede Etkisini Göstermeli: Dezenfektanın hızlı etki göstermesi, mikroorganizmaların kısa sürede etkisiz hale getirilmesini sağlar. Bu özellik, özellikle acil durumlarda ve yoğun kullanım alanlarında önemlidir.
Az Zehirli Olmalı, Alerjenik ve Kanserojen Etki Göstermemeli: Dezenfektanlar, insan sağlığına zarar vermemelidir. Bu nedenle, düşük toksisiteye sahip olmalı, alerjik reaksiyonlara ve kansere neden olmamalıdır.
Açık Yaralara Uygulandığında Doğal Direnç Mekanizmalarını Bozmamalı: Dezenfektanlar, açık yaralarda kullanıldığında vücudun doğal savunma mekanizmalarını olumsuz etkilememelidir. Aksi halde, yara iyileşmesi gecikebilir veya enfeksiyon riski artabilir.
In Vivo ve In Vitro Etki Mekanizmaları Bilinmeli: Dezenfektanın hem canlı organizmalar üzerinde (in vivo) hem de laboratuvar ortamında (in vitro) nasıl etki ettiği bilinmelidir. Bu bilgi, dezenfektanın doğru ve etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar.
Kötü Kokulu Olmamalıdır: Dezenfektanın kötü kokusu, kullanımını zorlaştırabilir ve rahatsız edici olabilir. Bu nedenle, dezenfektanların hoş veya nötr bir kokuya sahip olması tercih edilir.

Bu özellikler, ideal bir dezenfektanın sahip olması gereken temel özelliklerdir. Ancak, her dezenfektanın tüm bu özelliklere aynı anda sahip olması mümkün olmayabilir. Bu nedenle, dezenfektan seçimi yapılırken, kullanım amacı ve koşulları göz önünde bulundurularak en uygun dezenfektan seçilmelidir.

Fenol Katsayısı (Riedel-Walker Testi): Dezenfektanların Etkinliğini Ölçme

Fenol katsayısı, bir dezenfektanın etkinliğini standart bir dezenfektan olan fenol ile karşılaştırarak değerlendiren bir yöntemdir. Bu test, Riedel-Walker testi olarak da bilinir.

Fenol Katsayısı Nasıl Hesaplanır?

Dezenfektan Çözeltisinin Hazırlanması: Fenol katsayısı hesaplanacak dezenfektan maddenin suda çözünürlüğü göz önünde bulundurularak uygun bir çözelti hazırlanır. Çözelti konsantrasyonu, Salmonella typhi bakterisini 7,5 dakikada öldürecek ancak 5 dakikada öldürmeyecek şekilde ayarlanır.
Fenol Çözeltisinin Hazırlanması: Fenolün de aynı şekilde, Salmonella typhi bakterisini 7,5 dakikada öldürecek ancak 5 dakikada öldürmeyecek konsantrasyonda bir çözeltisi hazırlanır.
Karşılaştırma: Her iki çözeltinin aynı koşullar altında (sıcaklık, bakteri sayısı vb.) Salmonella typhi üzerine etkisi test edilir. Dezenfektanın ve fenolün bakteriyi öldürdüğü en yüksek seyreltme oranları karşılaştırılır.
Fenol Katsayısının Hesaplanması: Dezenfektanın en yüksek seyreltme oranının, fenolün en yüksek seyreltme oranına bölünmesiyle fenol katsayısı elde edilir.

Örnek:

Bir dezenfektanın 1/400'lük konsantrasyonu, fenolün 1/100'lük konsantrasyonu ile aynı öldürücü etkiyi gösteriyorsa, bu dezenfektanın fenol katsayısı 4'tür (400/100 = 4).

Fenol Katsayısının Yorumlanması:

Fenol katsayısı, bir dezenfektanın fenole göre ne kadar etkili olduğunu gösterir. Fenol katsayısı 1'den büyükse, dezenfektan fenolden daha etkilidir. Fenol katsayısı 1'den küçükse, dezenfektan fenolden daha az etkilidir.

Önemli Notlar:

Fenol katsayısı, sadece Salmonella typhi bakterisine karşı etkinliği değerlendirir. Diğer mikroorganizmalara karşı etkinliği farklı olabilir.

Fenol katsayısı, dezenfektanın sadece öldürücü etkisini (bakterisidal) değerlendirir. Bakteri üremesini durdurucu (bakteriyostatik) etkisi hakkında bilgi vermez.

Fenol katsayısı, dezenfektanların etkinliğini karşılaştırmak için kullanışlı bir araç olsa da, gerçek yaşam koşullarında dezenfektanların etkinliği birçok faktöre bağlı olarak değişebilir.

Dezenfektan ve Antiseptik Maddelerin Etki Mekanizmaları:

1- Hücre Zarına Etkili Dezenfektanlar

Dezenfektanlar ve antiseptikler, mikroorganizmaların hücre zarına etki ederek onları öldürür veya etkisiz hale getirir. Hücre zarı, mikroorganizmaların hayatta kalması için hayati öneme sahip bir yapıdır. Bu maddelerin hücre zarına etkisi, mikroorganizmanın aktif transportunu ve enerji metabolizmasını bozarak ölümüne yol açar.

Yüzey Aktif Dezenfektanlar:

Yüzey aktif dezenfektanlar, hücre zarının yapısını değiştirerek etki gösterir. Bu maddeler, iyonlaşma özelliklerine göre katyonik, anyonik ve noniyonik olmak üzere üçe ayrılır.

Katyonik Dezenfektanlar: En yaygın kullanılan yüzey aktif dezenfektanlar arasında yer alır. Pozitif yüklü iyonlar içerirler ve hücre zarının negatif yüklü fosfolipidleriyle etkileşime girerek zarın bütünlüğünü bozarlar. Benzalkonyum klorür, katyonik dezenfektanlara örnek olarak verilebilir.
Anyonik Dezenfektanlar: Sabunlar ve yağ asitleri gibi negatif yüklü iyonlar içeren dezenfektanlardır. Katyonik dezenfektanlar kadar etkili değildirler, ancak yine de hücre zarına zarar vererek mikroorganizmaları öldürebilirler.
Noniyonik Dezenfektanlar: İyonik olmayan yüzey aktif maddelerdir. Hücre zarının lipitleriyle etkileşime girerek zarın geçirgenliğini artırırlar ve mikroorganizmanın ölümüne yol açarlar.

Katyonik ve Anyonik Dezenfektanların Birlikte Kullanımı:

Katyonik ve anyonik dezenfektanların birlikte kullanılması önerilmez. Çünkü bu iki tür dezenfektan, birbirlerinin etkisini nötralize edebilir ve dezenfeksiyon işleminin etkinliğini azaltabilir.

2 - Hücre Proteinlerini Denatüre Ederek Etki Gösteren Dezenfektanlar

Proteinler, mikroorganizmaların yaşamsal fonksiyonları için gerekli olan karmaşık organik moleküllerdir. Bu moleküllerin doğru şekilde çalışabilmesi için belirli bir üç boyutlu yapıya (uzaysal konum) sahip olmaları gerekir. Hücre proteinlerini denatüre eden dezenfektanlar, bu uzaysal yapıyı bozarak proteinlerin işlevlerini kaybetmesine ve mikroorganizmanın ölümüne yol açar.

Denatürasyon Nedir?

Protein denatürasyonu, proteinlerin üç boyutlu yapılarının bozulmasıdır. Bu durum, proteinlerin biyolojik aktivitelerini kaybetmelerine neden olur. Denatürasyon, ısı, pH değişiklikleri, kimyasal maddeler gibi çeşitli faktörlerle tetiklenebilir.

Hücre Proteinlerini Denatüre Eden Dezenfektanlar:

Bu gruptaki dezenfektanlar, proteinlerin yapısını bozarak bakterisit (bakteri öldürücü) etki gösterirler. En yaygın kullanılan hücre proteinlerini denatüre eden dezenfektanlar şunlardır:

Asitler: Asetik asit (sirke asidi), sülfürik asit, hidroklorik asit, borik asit ve propiyonik asit gibi asitler, proteinlerin yapısını bozarak mikroorganizmaları öldürür. Bu asitler, farklı konsantrasyonlarda ve amaçlarla kullanılabilir.
Alkaliler: Sodyum hidroksit, potasyum hidroksit gibi alkaliler de proteinleri denatüre ederek dezenfeksiyon sağlar.
Alkoller: Etil alkol (etanol) ve izopropil alkol gibi alkoller, yaygın olarak kullanılan dezenfektanlardır. Proteinleri denatüre etmenin yanı sıra, hücre zarını da bozarak mikroorganizmaları öldürürler.
Aseton: Organik bir çözücü olan aseton, proteinleri denatüre ederek ve lipitleri çözerek mikroorganizmaları öldürür.
Diğer Organik Çözücüler: Kloroform, fenol gibi diğer organik çözücüler de hücre proteinlerini denatüre ederek dezenfeksiyon sağlar.

Dezenfektan ve Antiseptik Maddelerin Etki Mekanizmaları

Fenol ve Fenol Bileşikleri ile Organik Çözücülerin Dezenfektan Etki Mekanizmaları

Dezenfektanlar ve antiseptikler, mikroorganizmalara karşı farklı etki mekanizmalarıyla çalışır. Fenol ve fenol bileşikleri ile organik çözücüler, hücre zarı ve proteinleri hedef alarak mikroorganizmaları etkisiz hale getirir veya öldürür.

Fenol ve Fenol Bileşikleri:

Hücre Zarının Parçalanması: Fenol ve türevleri, hücre zarının lipit yapısını bozarak hücre içeriğinin dışarı sızmasına neden olur. Bu durum, mikroorganizmanın ölümüne yol açar.

Protein Denatürasyonu: Fenol ve bileşikleri, hücre proteinlerinin yapısını bozarak (denatürasyon) işlevlerini kaybetmelerine neden olur. Proteinler, mikroorganizmaların hayatta kalması için gerekli olan enzimlerin ve yapısal bileşenlerin önemli bir parçasıdır. Denatüre olan proteinler, bu işlevlerini yerine getiremez ve mikroorganizma ölür.

Alkil ve Klor Türevleri: Fenolün kendisi toksik olduğu için, günümüzde daha az toksik olan alkil ve klor türevleri tercih edilir. Krezol (alkil türevi) ve heksaklorofen (klorlu türevi) gibi bileşikler, özellikle Gram-pozitif bakterilere karşı etkilidir.

Organik Çözücüler:

Alkol: Etanol ve izopropanol gibi alkoller, yaygın olarak kullanılan dezenfektanlardır. Proteinleri denatüre etmenin yanı sıra, hücre zarının lipit yapısını da bozarak mikroorganizmaları öldürürler. En etkili alkol konsantrasyonu %70'tir.
Eter ve Kloroform: Bu organik çözücüler de proteinleri denatüre ederek ve lipitleri çözerek mikroorganizmaları öldürebilir. Ancak toksik etkileri nedeniyle daha sınırlı kullanım alanına sahiptirler.

Alkolün Sınırları:

Alkol, etkili bir dezenfektan olsa da sporlu bakterilere karşı etkili değildir. Sporlar, bakterilerin olumsuz koşullara karşı oluşturduğu dirençli yapılar olup, alkolün etkisinden korunabilirler.

3- Mikroorganizma Enzimlerinin İşlevlerini Bozarak Etki Gösteren Dezenfektanlar

Bu gruptaki dezenfektanlar, mikroorganizmaların hayati enzimlerinin yapısını ve işlevini bozarak etki gösterirler. Enzimler, mikroorganizmaların metabolizması ve yaşaması için gerekli olan kimyasal reaksiyonları hızlandıran proteinlerdir. Enzimlerin işlevsiz hale gelmesi, mikroorganizmanın ölümüne yol açar.

A- Ağır Metal Tuzları:

Civa, gümüş, bakır tuzları: Bu maddeler, enzimlerin sülfidril (-SH) gruplarıyla birleşerek enzim aktivitesini inhibe eder (engeller).

Civa Bileşikleri: Toksik etkileri ve düşük antiseptik etkinliği nedeniyle günümüzde nadiren kullanılır. Merthiolate ve mercurochrome gibi bazı civa bileşikleri, deri dezenfektanı olarak sınırlı bir şekilde kullanılmaktadır.

Gümüş Nitrat: %1'lik çözeltisi, özellikle yenidoğan bebeklerde göz antiseptiği olarak kullanılır.

B- Alkilleyici Maddeler:

Formalin: Yüksek konsantrasyonlarda tüm mikroorganizmalara karşı öldürücü etkiye sahiptir. Genellikle kadavra ve dokuların saklanmasında kullanılır.

Etilen Oksit: Özellikle polietilen gibi plastik malzemelerin sterilizasyonunda kullanılır. Gaz halinde olan etilen oksit, mikroorganizmaların DNA ve protein yapısına zarar vererek onları öldürür.

Betapropiolakton: Benzer şekilde, DNA ve proteinlere zarar vererek mikroorganizmaları öldüren bir alkilleyici maddedir.

C- Oksitleyici Maddeler:

Hidrojen Peroksit, Potasyum Permanganat, Ozon: Bu maddeler, güçlü oksitleyici özellikleriyle enzimlerin yapısını bozarak etki gösterir.

Klor ve Klor Vericiler (Sodyum Hipoklorit, Kloraminler): Klor, suyun dezenfeksiyonunda yaygın olarak kullanılır. Kloraminler ise daha kararlı ve uzun süreli etki sağlar.

Brom ve İyot Bileşikleri: Klor gibi güçlü oksitleyici etkiye sahip olan bu bileşikler de dezenfektan olarak kullanılabilir.

Klor ve Ozon: Suların dezenfeksiyonunda etkili olarak kullanılırlar.

4- Nükleik Asit Üzerine Etkili Dezenfektanlar: Boyalar

Nükleik asitler (DNA ve RNA), mikroorganizmaların genetik materyalini oluşturur ve hayatta kalmaları için kritik öneme sahiptir. Bu nedenle, nükleik asitleri hedef alan dezenfektanlar, mikroorganizmaların çoğalmasını ve hayatta kalmasını engelleyerek etkili bir dezenfeksiyon sağlar. Bu grupta, mikrobiyoloji laboratuvarlarında da sıklıkla kullanılan bazı boyalar yer alır.

Nükleik Asitlere Etki Eden Boyalar:

Kristal Viyole: Gram boyama yönteminde kullanılan bir boyadır. Gram-pozitif bakterilerin hücre duvarına bağlanarak onları mor renkte boyar. Aynı zamanda bazı bakterilerin nükleik asitlerine bağlanarak dezenfektan etki gösterebilir.
Malaşit Yeşili: Balık havuzlarında mantar ve parazit kontrolünde kullanılan bir boyadır. Bazı bakterilerin nükleik asitlerine bağlanarak onların aktivitelerini bozar.
Brillant Yeşili: Antiseptik ve antifungal özellikleri olan bir boyadır. Bazı mikroorganizmaların nükleik asitlerine bağlanarak büyümelerini engeller.
Fuksin: Mikrobiyolojide bakteri boyama ve bazı testlerde kullanılan bir boyadır. Bazı durumlarda dezenfektan olarak da kullanılabilir.
Metilen Mavisi: Mantar enfeksiyonlarının tedavisinde ve bazı mikrobiyoloji testlerinde kullanılan bir boyadır. Bazı bakterilerin nükleik asitlerine bağlanarak onların aktivitelerini bozar.
Akridin: Antiseptik ve dezenfektan olarak kullanılan bir boyadır. Bakteri ve mantarların nükleik asitlerine bağlanarak büyümelerini engeller.

Etki Mekanizması:

Bu boyalar, nükleik asitlere (DNA ve RNA) bağlanarak onların yapısını ve işlevini bozar. Bu durum, mikroorganizmaların genetik materyalinin kopyalanmasını ve protein sentezini engelleyerek onların çoğalmasını ve hayatta kalmasını önler.

Kullanım Alanları:

Metilen mavisi ve akridin gibi bazı boyalar, mukoza zarının dezenfeksiyonunda kullanılabilir. Ancak, bu boyaların toksik etkileri nedeniyle dikkatli kullanılması gerekir.

Kimyasal Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon:

kullanılan kimyasallar

alkol,
klor,
aldehit,
fenol
iyot,
ağır metaller
peroksit,

1-Alkol

Alkoller, yaygın olarak kullanılan ve etkili kimyasal dezenfektanlardır. Genellikle %70 konsantrasyonda etil alkol (etanol) veya izopropil alkol şeklinde kullanılırlar.

Alkollerin Etki Mekanizması:

Alkoller, mikroorganizmaların hücre zarını bozarak ve proteinlerini denatüre ederek etki gösterirler. Hücre zarı bozulduğunda, hücre içeriği dışarı sızar ve mikroorganizma ölür. Protein denatürasyonu ise, mikroorganizmanın hayati fonksiyonlarını yerine getirmesi için gerekli olan enzimlerin yapısını bozarak etkisiz hale getirir.

Alkollerin Özellikleri:

Yavaş Germisidal Etki: Alkollerin mikroorganizmaları öldürme etkisi (germisidal etki) nispeten yavaştır. Etkili olabilmeleri için 4-5 dakika gibi bir süreye ihtiyaç duyarlar.
Sporlara Etkisiz: Alkoller, bakterilerin sporlarına karşı etkili değildir. Sporlar, bakterilerin olumsuz koşullara karşı oluşturduğu dirençli yapılar olup, alkolün etkisinden korunabilirler.
Su ile Seyreltilerek Kullanım: Alkoller, en iyi etkiyi %70-80 konsantrasyonda gösterirler. Saf alkol, hücre duvarındaki proteinleri bloke ederek hücre içine nüfuz edemez ve bu nedenle daha az etkilidir.

Alkollerin Kullanım Alanları:

Yüzey Dezenfeksiyonu: Alkoller, masa, tezgah, kapı kolu gibi yüzeylerin dezenfeksiyonunda yaygın olarak kullanılır.
Cilt Antisepsisi: Cilt antisepsisi için de kullanılan alkoller, ameliyat öncesi cilt temizliği ve enjeksiyon bölgesi dezenfeksiyonu gibi uygulamalarda tercih edilir.
El Dezenfeksiyonu: Özellikle su ve sabun bulunmayan durumlarda, el dezenfektanları olarak kullanılan alkoller, ellerdeki mikroorganizmaları hızlı bir şekilde azaltır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Alkoller, yanıcı maddelerdir. Bu nedenle, açık alevden ve ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdır.

Alkoller, bazı yüzeylere zarar verebilir. Kullanmadan önce, dezenfekte edilecek yüzeyin alkol ile uyumlu olup olmadığı kontrol edilmelidir.

2-Klor

Klor, geniş bir sıcaklık aralığında bakteri, virüs, mantar ve hatta bakteri sporlarına karşı etkili olabilen güçlü bir dezenfektandır. Bu özelliği sayesinde, su dezenfeksiyonu, yüzey temizliği ve endüstriyel uygulamalar gibi birçok alanda yaygın olarak kullanılır.

Klorun Etki Mekanizması:

Klor, mikroorganizmaların proteinleri ile birleşerek onların yapısını bozar ve işlevlerini engeller. Bu durum, mikroorganizmaların ölümüne yol açar.

Klor Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Korozif Etki: Gereğinden yüksek konsantrasyonda hazırlanan klor çözeltileri, metaller üzerinde aşındırıcı (korozif) etki gösterebilir. Bu nedenle, doğru konsantrasyonda kullanılmasına özen gösterilmelidir.
Zamanla Etkinlik Kaybı: Klor çözeltileri, zamanla etkilerini kaybederler. Bu nedenle, taze hazırlanmış çözeltiler kullanılmalıdır.
Deterjanla Birlikte Kullanım: 525 ppm (parts per million) klor çözeltisine %0.7 oranında iyonik olmayan bir deterjan eklenmesi, dezenfektan etkisini önemli ölçüde artırır. Deterjan, yüzey gerilimini azaltarak klorun mikroorganizmalarla daha iyi temas etmesini sağlar.

Klorun Kullanım Alanları:

Su Dezenfeksiyonu: İçme suyu, yüzme havuzu suyu ve atık suların dezenfeksiyonunda yaygın olarak kullanılır.
Yüzey Temizliği: Mutfak tezgahları, banyo yüzeyleri, hastane odaları gibi alanların dezenfeksiyonunda etkilidir.
Endüstriyel Uygulamalar: Gıda işleme tesisleri, kağıt fabrikaları ve tekstil endüstrisi gibi alanlarda dezenfeksiyon amacıyla kullanılır.

3- Formaldehit

Konsantrasyon ve Formlar: Dezenfektan olarak genellikle %37-40'lık konsantrasyonuyla (formol) sıvı halde veya katı polimerize bileşik (paraformaldehit) olarak kullanılır.

Yüzey Sterilizasyonu: %5 konsantrasyonlu formaldehit çözeltisi, bina veya odalarda yüzey sterilizasyonunda etkili bir şekilde kullanılır.

Zehirli Buharlar: Formaldehit, solunum yolu ve cilt tahrişine neden olabilecek zehirli buharlar yayar. Bu nedenle, iyi havalandırılan alanlarda ve koruyucu ekipmanlarla kullanılmalıdır.

4- Fenol

Kokusuz Türevleri: Fenolün kendisi rahatsız edici bir kokuya sahip olduğu ve yüzeylerde yapışkan bir kalıntı bıraktığı için, günümüzde daha çok kokusuz türevleri tercih edilir. o-Phenylphenol gibi bileşikler, hem kokusuz hem de vejetatif (aktif olarak büyüyen) bakteri hücrelerine karşı oldukça etkilidir.

Sporlara Etkisiz: Fenol ve türevleri, bakteri sporlarına karşı etkili değildir. Sporlar, bakterilerin olumsuz koşullara karşı oluşturduğu dirençli yapılar olup, fenolün etkisinden korunabilirler.

5-İyot Bileşikleri

İyot bileşikleri, laboratuvar ortamlarında yaygın olarak kullanılan etkili dezenfektanlardır. Bakteriler, virüsler, mantarlar ve hatta bazı sporlar üzerinde geniş bir etki spektrumuna sahiptirler.

İyot Bileşiklerinin Etkin Konsantrasyonu:

Temiz Yüzeyler ve Su: 75-150 ppm (parts per million) iyot konsantrasyonu, temiz yüzeylerin ve temiz suyun dezenfeksiyonunda etkilidir.
Kirli Yüzeyler: Kirli yüzeylerin dezenfeksiyonunda, daha yüksek konsantrasyonlarda (1000 ppm ve üzeri) iyot çözeltisi kullanılması gerekebilir.
Hızlı İnaktivasyon: %50'lik alkol içinde 1600 ppm konsantrasyonlu iyot çözeltisi, birçok bakteri ve bakteri sporunu hızlı bir şekilde etkisiz hale getirebilir.

İyot Bileşiklerinin Etki Mekanizması:

İyot bileşikleri, mikroorganizmaların proteinlerini ve nükleik asitlerini (DNA ve RNA) oksitleyerek etki gösterir. Bu oksidasyon, mikroorganizmaların hayati fonksiyonlarını bozarak ölümüne yol açar.

İyot Bileşiklerinin Kullanım Alanları:

Laboratuvar Dezenfeksiyonu: Laboratuvar tezgahları, aletler ve malzemelerin dezenfeksiyonunda kullanılır.
Cilt Antisepsisi: Ameliyat öncesi cilt temizliği ve enjeksiyon bölgesi dezenfeksiyonu gibi uygulamalarda kullanılabilir.
Su Dezenfeksiyonu: İçme suyu ve yüzme havuzu suyu gibi suların dezenfeksiyonunda kullanılabilir.
Yara Bakımı: Bazı iyot bileşikleri (povidon iyot gibi), yaraların temizlenmesi ve enfeksiyon riskini azaltmak için kullanılabilir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Cilt Tahrişi: İyot bileşikleri, bazı kişilerde cilt tahrişine neden olabilir. Bu nedenle, hassas ciltlerde dikkatli kullanılmalıdır.
Leke Bırakma: İyot, bazı yüzeylerde leke bırakabilir. Bu nedenle, kullanmadan önce yüzeyin iyot ile uyumlu olup olmadığı kontrol edilmelidir.

6-Ağır Metaller (Cıva):

Toksik Etkiler: Cıva gibi ağır metaller, insan sağlığı ve çevre için toksiktir. Bu nedenle, dezenfeksiyon amaçlı kullanımları sınırlıdır.

Bakteriyostatik Etki: Ağır metaller, bakterileri öldürmek yerine çoğalmalarını engeller (bakteriyostatik etki). Bu durum, enfeksiyon kontrolü açısından dezavantajlı olabilir.

Tohum Sterilizasyonu: Cıva klorür (HgCl2) gibi bazı ağır metal tuzları, tohumların yüzey sterilizasyonunda yaygın olarak kullanılır. Bu uygulamada, tohumların çimlenmesini engellemeden yüzeylerindeki mikroorganizmaları öldürmek amaçlanır.

7-Peroksitler (Hidrojen Peroksit):

Zayıf Konsantrasyon: Düşük konsantrasyonlardaki hidrojen peroksit (H₂O₂), ellerin temizlenmesi amacıyla kullanılabilir. Ancak, antimikrobiyal etkisi oldukça zayıftır.

Yüksek Konsantrasyon ve Düşük pH: Yüksek konsantrasyonlardaki ve düşük pH'lı hidrojen peroksit, daha etkili bir dezenfektandır. Bu koşullar altında, hidrojen peroksit serbest radikaller oluşturarak mikroorganizmaların yapısını bozar ve öldürür.

Kullanım Alanları: Yüksek konsantrasyonlu hidrojen peroksit, tıbbi cihazların ve bazı yüzeylerin sterilizasyonunda kullanılabilir. Ayrıca, gıda endüstrisinde ve atık su arıtımında da dezenfektan olarak kullanılır.

Sterilizasyon ile dezenfeksiyon arasındaki fark:

Amaç

sterilizasyon: Bir nesne veya yüzeydeki tüm mikroorganizmaları (bakteri, virüs, mantar, sporlar vb.) vejetatif ve spor formlarının tamamen yok edilmesi.
dezenfeksiyon: Bir nesne veya yüzeydeki patojen (hastalık yapıcı) mikroorganizmaların sayısını azaltmak veya zararsız hale getirmek.

Etki

sterilizasyon: Sporlar dahil tüm mikroorganizmaları öldürür.
dezenfeksiyon: Sporlar dahil tüm mikroorganizmaları öldürmez, sadece sayılarını azaltır veya etkisiz hale getirir.

Kullanım Alanları

sterilizasyon: Tıbbi aletler, laboratuvar malzemeleri, ilaçlar, gıda endüstrisi ürünleri gibi steril olması gereken malzemeler ve ortamlar.
dezenfeksiyon: Hastaneler, evler, işyerleri, toplu taşıma araçları gibi yerlerde yüzeylerin ve nesnelerin temizliği ve hijyeni.

Yöntemler

sterilizasyon: Isıl sterilizasyon (otoklav, kuru ısı), kimyasal sterilizasyon (etilen oksit, hidrojen peroksit), radyasyon sterilizasyonu (gama ışınları, elektron demeti), filtrasyon.
dezenfeksiyon: Kimyasal dezenfeksiyon (alkol, klor, hidrojen peroksit), fiziksel dezenfeksiyon (ısı, UV ışığı, ozon).

Etkinlik

sterilizasyon: Mikroorganizmaların tamamen yok edilmesi hedeflenir.
dezenfeksiyon: Mikroorganizma sayısının belirli bir seviyenin altına düşürülmesi veya patojenlerin etkisiz hale getirilmesi hedeflenir.

Güvenlik

sterilizasyon: Daha güçlü ve invaziv bir işlem olduğu için, insan sağlığına ve çevreye zarar vermemesi için dikkatli uygulanmalıdır.
dezenfeksiyon: Genellikle daha güvenlidir ancak bazı dezenfektanlar cilt tahrişi veya solunum yolu problemleri gibi yan etkilere neden olabilir.

Örnek Uygulamalar

sterilizasyon: Cerrahi aletlerin sterilizasyonu, laboratuvarlarda kültür besiyerlerinin hazırlanması, konserve gıdaların üretimi.
dezenfeksiyon: Ellerin yıkanması, yüzeylerin temizlenmesi, tıbbi aletlerin dezenfeksiyonu, içme suyunun dezenfeksiyonu.

Pastörizasyon Nedir?

Pastörizasyon, genellikle süt ve süt ürünlerine uygulanan bir ısıtma yöntemidir. Bu işlem, sütün içindeki hastalık yapıcı mikroorganizmaları (patojenler) öldürerek veya etkisiz hale getirerek tüketim için güvenli hale getirmeyi amaçlar.

Pastörizasyonun Faydaları:

Zoonotik Hastalıkları Önler: Pastörize edilmiş süt ve süt ürünleri ile insanlara geçebilen bruselloz, salmonelloz ve tüberküloz gibi zoonotik (hayvan ve insanda ortak görülen) enfeksiyonların önüne geçer.
Besin Değerini Korur: Pastörizasyon, sütün besin değerini büyük ölçüde koruyarak vitamin ve minerallerin kaybını en aza indirir.

Pastörizasyonun Sınırları:

Saprofit Mikroplar Kalabilir: Pastörizasyon, tüm mikroorganizmaları öldürmez. Sütteki bazı zararsız (saprofit) mikroplar bu işlemden sonra canlı kalabilir ve zamanla çoğalarak sütün bozulmasına (ekşimesine) neden olabilir. Bu nedenle pastörize sütlerin kısa sürede tüketilmesi önerilir.

Sterilizasyon Değildir: Pastörizasyon, sterilizasyon kadar güçlü bir işlem değildir. Sterilizasyonda tüm mikroorganizmaların yok edilmesi hedeflenirken, pastörizasyonda sadece hastalık yapıcı mikroorganizmaların öldürülmesi veya etkisiz hale getirilmesi amaçlanır.

Alternatif: UHT (Ultra Yüksek Isı) Sterilizasyonu

Pastörize sütlerin kısa raf ömrü nedeniyle, daha uzun süre dayanabilen UHT (Ultra Yüksek Isı) sterilize sütler de tüketime sunulmaktadır. UHT işlemi, sütü çok yüksek ısıda (135-150°C) kısa bir süre (genellikle 4 saniye) tutarak neredeyse tüm mikroorganizmaları yok eder. Bu sayede UHT sütler, açılmadığı sürece oda sıcaklığında uzun süre saklanabilir.