Periferik sinir sistemi

Periferik sinir sistemi

Beyin ve omurilikten çıkan sinirlerin oluşturduğu sistemdir.

Beyinden çıkan sinirlere kranial sinirler denilir. 12 çifttir.

Omurilikten çıkan sinirlere spinal sinirler denilir. 31 çifttir.

Periferik sinirler motor, duysal, otonomik ya da karma lifler içerir.

Somatik Sinir Sistemi

Somatik sinir sistemi (SSS), çevresel sinir sisteminin bir bölümüdür. Vücut hareketinin çizgili kas vasıtasıyla istemli kontrolünü sağlar. SSS, kas kasılmasını uyarmak için motor sinir lifinden oluşur. Bunlara iskelet kaslarına ve deriye bağlanan, duyusal olmayan sinir hücreleri de dahildir.

Somatik sinir sisteminin iki ana işlevi vardır:

Duyu organlarından gelen bilgileri beyne taşımak: Somatik sinir sistemi, duyu organlarından gelen bilgileri beyne taşır. Bu bilgiler, görme, işitme, dokunma, tat ve koku gibi duyusal bilgilerdir.
Beyinden gelen komutları iskelet kaslarına taşımak: Somatik sinir sistemi, beyinden gelen komutları iskelet kaslarına taşır. Bu komutlar, hareket, konuşma ve mimik gibi istemli davranışların gerçekleştirilmesini sağlar.

Somatik sinir sistemi, motor ve duyu sinirlerinden oluşur. Motor sinirler, beyinden gelen komutları iskelet kaslarına taşır. Duyu sinirleri ise duyu organlarından gelen bilgileri beyne taşır.

Somatik sinir sisteminin temel bileşenleri şunlardır:

Sinir hücreleri (nöronlar): Sinir hücreleri, somatik sinir sisteminin temel yapı taşlarıdır. Sinir hücreleri, elektriksel sinyalleri ileterek bilginin taşınmasını sağlar.
Sinir lifleri: Sinir hücrelerinin uzantıları olan sinir lifleri, bilginin taşınmasını sağlar. Sinir lifleri, duyu sinirlerinde duyu organlarından gelen bilgileri beyne taşımak için kullanılır. Motor sinirlerinde ise beyinden gelen komutları iskelet kaslarına taşımak için kullanılır.
Sinir terminalleri: Sinir liflerinin uçlarında bulunan sinir terminalleri, bilginin sinir hücreleri arasında aktarılmasını sağlar.

Somatik sinir sistemi, vücudumuzun istemli hareketlerini ve duyularını kontrol eden önemli bir sistemdir.

Otonom Sinir Sistemi

İstemsiz olarak çalışan organları yönetir.

Etki alanı iç organlar, kalp kası, düz kaslar ve salgı bezleridir.

Merkezi hipotalamus’tur ve iki bölümden oluşur, bunlar:

· Parasimpatik sistem (vücut enerjisini korur)

· Simpatik sistem(etkileri vücutta enerji harcamaya yöneliktir).

Hipotalamus’un ön bölümü parasempatik, arka bölümü ise sempatik sistemin merkezidir.

Kraniyal Sinirler

Beyinin değişik bölümlerinde kaynaklanan 12 çift kranyial sinir vardır, bunlar:

n. olfactorius - CN I

Koku duyusu siniri olarak bilinir.
Kraniyal sinirler arasında en kısa olanıdır.
Koku alma sinirlerinin bir parçası olan birincil duyusal nöronlar nöroepitalyumda bulunan kök hücreler taradından sürekli olarak yenilenirler.
Burun boşluğunun epitel astlarında birincil duyu nöronları ve dendritleri serbest halde bulunabilir.

n. opticus - CN II

Görme siniri olarak adlandırılır.
Sadece duyusaldır.
embriyonik dönemde diencephalon'un bir uzantısı olarak meydana gelir.

Gerçek bir kraniyal sinir özellikleri içermez, kendine has özellikleri vardır ve o özellikler şunlardır;

İkinci dereceden duyu nöronlarından oluşur.

Lifleri oligodendrositler tarafından yenilenir.

Meninkslerle çevrilidir.

Hasar aldığında yenilenemez.

n. oculomotorius - CN III

Göz kaslarını hareket ettirir, gözü besler ve gözün konumunu belirler.
Sadece motor siniridir.

n. trochlearis - CN IV

Görme ile ilgili kraniyal sinirdir. Göz kasları üzerinde etkilidir.
Hem kafatası hem de kraniyal sinirlerin arasında en ince olanıdır.
Beynin dorsal yüzünden çıkan tek kraniyal sinirdir.
Beyin yüzeyinde görünmeden önce çekirdek lifleri çaprazlama yapan tek kraniyal sinirdir.
Çekirdeği yalnızca ipsilateral kortikonükleer lifler alır.

n. trigeminus - CN V

Başın ve yüzün ana siniri olan trigeminal sinir hem duyu hem de motor nöronlardan oluşan 5. kranial sinirdir.
En büyük kraniyal sinirdir.
Duyusal gangliyonu kraniyal boşluğun içinde yer alır (duyusal ganglionlar kraniyal boşluğun dışında yer aldığı için trigeminal sinire özel durumdan bahsedilmiştir.)
Trigeminal sinir 3 dala ayrılır, bunlar;

n. ophthalmicus

n. supraorbitalis
n. supratrochlearis
n. lacrimalis
n. ethmoidalis anterior

n. maxillaris

n. infraorbitalis
n. zygomaticofacialis
n. zygomaticotemporalis

n. mandibularis

n. mentalis
n. buccalis
n. auriculotemporalis

n. abducens - CN VI

Göz kaslarınıdan biri olan m. rectus lateralis'i innerve eden kraniyal sinirdir.
Göz kaçırma siniri olarak bilinir.

n. facialis - CN VII

Hem duyusal hem de motor sinirdir.
Yüz ifade kaslarını innerve eder.
Periferik sinirler arasında felcin en sık rastlandığı sinirdir.

n. vestibulocochlearis - CN VIII

Vestibulokoklear sinir iki kısımdan oluşur. Vestibular kısım denge ile ilişkiliyken koklear kısım işitme ile ilgilidir.

n. glossopharyngeus - CN IX

Hem duyusal hem de motor nörondur.
Dil ve yutağın duyusal innarvasyonunu sağlar.

n. vagus - CN X

Hem duyusal hem de motor nörondur.
Baş, boyun ve karın bölgesine kadar uzanır.
En uzun ve geniş dağılımlı kraniyal sinirdir.
Serseri sinir yada dolaşan sinir olarak da bilinir.
vagus siniri şu yapıları içerir;

genel afferent (duyusal) lifler
özel duyusal
visseral afferent (duyusal) lifler
brankial efferent (motor) lifler
visseral efferent (motor) lifler

n. accessorius - CN XI

Sadece motor nöronlardan oluşmaktadır.
Kraniyal ve spinal olmak üzere iki kökten oluşur. Kraniyal kök vagus sinirinin aksesuarıdır ve lifleri vagus ile dağılır. Spinal kökün ayrı bir seyri vardır.
Yumuşak damak, yutak ve gırtlağa motor desteği sağlar.

n. hypoglossus - CN XII

medulla oblangatadan kaynaklanır.
Yutkunmada ve konuşmada rol oynayan motor sinirdir.
m. palatoglossus dışında tüm dil kaslarını innerve eder.

Brachial plexus (brakial pleksus), beyinden omurilik yoluyla kola giden sinirlerin oluşturduğu karmaşık bir ağdır. Boyun bölgesinden başlayarak koltuk altı boşluğundan geçerek kol kaslarına ve derisine dağılan sinirleri içerir.

Brakial pleksus, omuz, kol ve elin hareketini ve duyusunu kontrol eder. Omuz, kol ve el kaslarının istemli hareketini sağlayan motor sinirleri, ağrı, sıcaklık, soğukluk, dokunma ve pozisyon gibi duyu bilgilerini beyne taşıyan duyu sinirlerini içerir.

Brakial pleksus hasarı, omuz, kol ve elin hareketinde ve duyusunda kayba neden olabilir. Hasarın derecesine bağlı olarak, hafif bir zayıflıktan tam bir felce kadar değişebilir.

Brakial pleksus hasarı, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. En yaygın nedenler arasında doğum travması, trafik kazaları, spor yaralanmaları ve köprücük kemiği kırıkları yer alır.

Brakial pleksus hasarı, genellikle cerrahi olmayan yöntemlerle tedavi edilir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon, sinir fonksiyonunun geri kazanılmasına yardımcı olmak için önemlidir. Bazı durumlarda, sinir greftleme veya diğer cerrahi girişimler gerekli olabilir.

I., II. ve VIII. Kranial sinirler duyu

III.,IV,VI,XI,XII. Kranial sinirler motor, diğerleri mikst (karma) sinirlerdir.

Spinal sinirler bazı bölgelerde pleksus denilen sinir ağları oluştururlar.